کد مطلب:90383 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:144

«یمسی و همه الشكر و یصبح و همه الذكر»

واژه ها

صباح و مساء: بامداد و شبانگاه، صبح و عصر.

هم: آنچه بدان قصد كنند، بستن دل به انجام كاری قبل از انجام آن چه نیك باشد و چه بد.

شكر: ثنای جمیل بر محسن و سپاس و در عرف علما: اظهار نعمت منعم است به واسطه دل و زبان، توصیف شی ء به نیكی بر وجه تعظیم و بزرگداشت برای نعمتی به وسیله زبان و اركان.

برخی گفته اند شكر بر سه قسم است: شكر قلبی و آن تصور نعمت است، شكر زبانی و آن سپاس و ثنای بر منعم است و شكر جوارح كه آن سپاس نعمت در حد

[صفحه 357]

استحقاق است. اگر خداوند را «شكور و رحیم» گویند، به این معناست كه انعام و احسان او، بر بندگان در برابر عبادات آنها

ذكر: یاد كردن، تذكار، گفتن، بیان كردن، بر زبان راندن، در مقابل صمت. بدانكه ذكر را معانی بسیار است، 1. ذكر به معنای تلفظ به شی ء 2. حاضر ساختن چیزی در ذهن، 3. ذكر معنای مصدری، 4. مواظبت بر عمل، خواه واجب و خواه مستحب، 5. ذكر زبان و جز اینها.

ذكر در آیات قرآن به سیزده معنا آمده است و نیز، گفته اند: ذكر نشستن بر بساط استقبال است، پس از اختیار جدایی از مردم و ذكر بر سایر اعمال افضل است، چه در حدیث است از حضرت پیغمبر صلوات الله و سلامه علیه پرسیدند: ای الاعمال افضل؟: چه عملی برتر از سایر اعمال است؟ فرمود: اینكه بمیری و زبانت به ذكر حق گویا باشد.

ترجمه: پرواپیشه در شامگاه و بامداد در حال شكرگزاری و ذكر و یاد خدا به سر می برد و در این دو وقت به این دو عمل دل بسته است به این معنا كه در مقابل نعمتهایی كه خداوند به او بخشیده است شبها به شكرگزاری نعمت می گمارد و به این امید كه خداوند متعال كمالات نفسانی و بدنی را به او عنایت فرماید از بامداد تا شبانگاه به ذكر او مشغول است ممكن است مراد شكر و ذكر در مجموع شبانه روز، بدون اختصاص به این دو وقت باشد، با این تفاوت كه شب هنگام برای شكرگزاری مناسبتر و بامدادان به ذكر خدا مشغول بودن اولی تر است.

شرح: خوئی گوید: بر حسب روایاتی كه وارد شده است علت اهتمام به ذكر، در بامداد و طول روز، به خاطر تاكید استحباب در این وقت است.

عمیر بن میمون گوید: «رایت الحسن بن علی علیهماالسلام یقعد فی مجلسه، حین یصلی الفجر حتی تطلع الشمس و سمعت، یقول: سمتعت رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم یقول: من صلی

[صفحه 358]

الفجر ثم جلس فی مجلسه یذكر الله حتی تطلع الشمس، ستره الله عز و جل من النار ستره الله عز و جل من النار، ستره الله عز و جل من النار.»:

حسن بن علی علیهماالسلام را در جایگاه نماز دیدم در حالی كه تا طلوع به ذكر گفتن مشغول بود شنیدم كه می فرمود: پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: آن كس كه فریضه ی صبح را به جا آورد و در مصلای خود بنشیند و تا طلوع آفتاب ذكر خدا گوید، خداوند او را از آتش دوزخ نگه می دارد (و سه مرتبه این جمله را تكرار نمود).

علت دیگر آنكه خداوند، روزها را به كسب معاش اختصاص داده و می فرماید: «و جعلنا النهار معاشا.» ذكر خدا در صبحگاه موجب جلب رزق است. امام صادق علیه السلام فرمود: «الجلوس، بعد صلاه الغداه فی التعقیب و الدعاء، ابلغ فی طلب الرزق من الضرب فی الارض» نشستن در مصلا بعد از نماز صبح، با اشتغال به تعقیب نماز و دعا كردن تا طلوع آفتاب، از حركت و تلاش به رزق نزدیكتر است.

اما اهتمام یك فرد پرواپیشه به شكر در شب، به این علت است كه شب هنگام جهت شكرگزاری به قلب و زبان و به جوارح انسب است، به این دلیل كه شبانگاه، زمان خوبی برای ادای این واجب خواهد بود و اگر مراد از ذكر، تذكر دادن و یاد گرفتن باشد، باز با روزها تناسب دارد، زیرا در بازار كسب و كار، تذكر دادن و یاد گرفتن و به یاد خدا بودن لازم است، تا در این مسیر به معاملات حرام گرفتار نگردد.

و شبانگاه كه از كید و مكر شیاطین، به هر دو معنا درامان است، به شكرانه ی نعمت اطاعت از پروردگار، پیشانی را به آستانه ی نیاز رب الارباب می ساید.

[صفحه 359]

صفحه 357، 358، 359.